«ΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΥΛΕΣ», ΜΑΘΗΜΑ: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ,Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ

«ΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΥΛΕΣ», ΜΑΘΗΜΑ: ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΤΕΙ ΚΟΖΑΝΗΣ. Εργασία της ΒΟΝΤΣΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ, Σχολικής Συμβούλου Φιλολόγων. ΚΟΖΑΝΗ, 2009, ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ: 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. Ταξινομήσεις των δικτυακών πυλών 3. Είδη δικτυακών πυλών 4. Άλλες κατηγοριοποιήσεις πυλών 5. Σκοποί και λειτουργίες πυλών- υπηρεσίες που προσφέρουν 6. Κατασκευή Δικτυακής Πύλης 7. Ποιοτικά γνωρίσματα των πυλών 8. Παραδείγματα – Μελέτες περίπτωσης 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Δικτυακή Πύλη ή Portal είναι η πύλη του χρήστη στο internet – η διεύθυνση που τσεκάρει πρώτη, όταν συνδέεται στο διαδίκτυο και στην οποία επιστρέφει για μεγάλης συχνότητας εργασίες, όπως: • Αναζήτηση (search) • Ενημέρωση (information) • Πλοήγηση (navigation) • Έλεγχο Κατάστασης (status check). Μία δικτυακή πύλη είναι ένας συγκεκριμένος δικτυακός τόπος, μια ειδική ιστοσελίδα που είναι σχεδιασμένη να λειτουργεί ως «είσοδος», δίνοντας αξιόπιστη πρόσβαση προς άλλους ιστοχώρους. Μια δικτυακή πύλη συγκεντρώνει πληροφορίες από πολλαπλές πηγές, ώστε να παρέχει πρόσβαση σε πολλούς χρήστες. Οι Σάμψων και Μανουσέλης (2005) ορίζουν σαν διαδικτυακή πύλη μία ιστοσελίδα που επικεντρώνει σε ένα μίγμα των ακόλουθων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων: • το περιεχόμενο, • τη σχεδίαση, • οι ικανότητες εξατομίκευσής τους, • η υποστήριξή τους στη δημιουργία εικονικών κοινοτήτων από τους χρήστες. Υπάρχει κι ο ορισμός που δίνουν οι Wojtkowski & Major οι οποίοι αναφέρουν ότι η πύλη αποτελεί μια συλλογή τεχνολογιών, που μπορεί να είναι HTML, XML, Web services, databases κ.λπ., και λειτουργούν μαζί ως εργαλείο παρουσίασης για ασφαλή δεδομένα, παρέχοντας δυνατότητες προσαρμογής και απλοποιημένης πρόσβασης σε αυτή την πληροφορία. Οι εταιρίες επιθυμούν η ιστοσελίδα τους να είναι εκείνη που χρησιμοποιεί η πλειοψηφία των χρηστών του internet ή τουλάχιστον οι πελάτες τους. Όμως αυτό συνήθως δεν συμβαίνει. Αν ένα web site είναι (ή όχι) και portal αποδεικνύεται από μια και μόνο ερώτηση: Είναι το web site η πρώτη επιλογή μεγάλου μέρους χρηστών, οι οποίοι επιστρέφουν σε αυτό συχνά; Οι περισσότερες εταιρίες με web sites δεν μπορούν να γίνουν portals διότι δεν διαθέτουν: •Εμπορικά σήματα (Brands) •Διαχείριση σχέσεων πελάτη (Customer Relationship), τα οποία να ταιριάζουν με το ερευνώ-και- πληροφορώ ρόλο των portal. Πολλά όμως site μετατρέπονται σε κομβικά (hub) με μεγάλη αξία. Site Πληροφοριών: όπως το CNET (http://www.cnet.com/) που βοηθά τo χρήστη να βρει εξειδικευμένες πληροφορίες και διασυνδέσεις σχετικά με computers, κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικά μέσα αναπαραγωγής multimedia κ.α. Όπως το meteo (http://www.meteo.gr/) που ενημερώνει τον χρήστη για την διακύμανση του καιρού για ένα χρονικό διάστημα. Τα site αυτά μετατρέπονται σε κομβικά (hub) με μεγάλη αξία. Υπάρχουν επίσης hub sites με σκοπό τις εμπορικές συναλλαγές και την επικοινωνία των αγοραστών με τους προμηθευτές, όπως το chemdex (http://www.chemdex.com/) 2. Ταξινομήσεις των δικτυακών πυλών. Οι Stein and Hawking εντοπίζουν τέσσερις γενιές ανάπτυξης των πυλών: 1. Η πρώτη γενιά αποτελείται από πύλες γενικού ενδιαφέροντος με σελίδες οργανωμένες σε καταλόγους. 2. Η δεύτερη γενιά αφορά την εξατομίκευση, καθώς οι πύλες σταδιακά γίνονται περισσότερο ευέλικτες και αποκτούν στοιχεία που μπορεί να παραμετροποιήσει ο χρήστης. 3. Η τρίτη γενιά είναι της αλληλεπίδρασης, όπου πλέον οι πύλες επικεντρώνονται σε εφαρμογές και σε συνεργατικά περιβάλλοντα. 4. H τέταρτη γενιά είναι αυτή της εξειδίκευσης όπου επικεντρώνεται στους ρόλους χρηστών, δίνοντας ή αφαιρώντας δικαιώματα χρήσης. 3. Είδη δικτυακών πυλών. Kατηγορίες ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνεται, το είδος του οργανισμού που εκπροσωπεί, τις υπηρεσίες που παρέχει, την ειδική ή γενική θεματολογία της και πλήθος άλλων παραμέτρων. Μια δικτυακή πύλη μπορεί να είναι:  κυβερνητική όταν εκπροσωπεί κυβερνητικές υπηρεσίες και πληροφορεί ή παρέχει υπηρεσίες προς τους πολίτες,  επιστημονική όταν απευθύνεται στην επιστημονική κοινότητα ,  κοινότητας όταν απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη κοινότητα ανθρώπων με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα προς τα οποία παρέχει πρόσβαση και πληροφόρηση, αλλά και ποικίλες υπηρεσίες επικοινωνίας των μελών της κοινότητας Μια δικτυακή πύλη μπορεί να είναι (2/2): εκπαιδευτική όταν απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς, μαθητές ή φοιτητές και παρέχεται από έναν εκπαιδευτικό οργανισμό για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ηλεκτρονικής μάθησης, πληροφόρησης και πρόσβασης σε πηγές γνώσης που είναι διαθέσιμες στον εκπαιδευτικό οργανισμό, ειδικού ενδιαφέροντος όταν έχει να κάνει με ένα θέμα ειδικού ενδιαφέροντος π.χ. περιβάλλον, πληροφορική κ.α. Μια άλλη κατηγοριοποίηση από τον Davison, ορίζει κατηγορίες: γενικών πυλών, πυλών κοινοτήτων, κάθετων επαγγελματικών πυλών, οριζόντιων επαγγελματικών πυλών, πυλών πληροφόρησης οργανισμών, πυλών ηλεκτρονικών αγορών, προσωπικών πυλών κ.λπ. Μια δικτυακή πύλη μπορεί να είναι κάθετη (vertical portal ή vortal), όταν αφορά ένα εξειδικευμένο τομέα ή απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη κοινότητα, και τον αναλύει σε βάθος παρέχοντας πρόσβαση στις διάφορες παραμέτρους του. Οι κάθετες δικτυακές πύλες μπορεί να επικεντρώνονται σε καταναλωτές για συγκεκριμένες διεργασίες, ανθρώπους μιας συγκεκριμένης περιοχής ή κοινότητες με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας δικτυακής πύλης αποτελεί το www.gogeo.ac.uk που αναπτύχθηκε ως πύλη για παροχή γεωγραφικών δεδομένων και αντίστοιχων πηγών πληροφόρησης. Μια πύλη μπορεί να είναι οριζόντια (horizontal), παρέχοντας ένα διεθνές σημείο εισόδου στο διαδίκτυο. Μια τέτοια πύλη είναι γενικού ενδιαφέροντος και παρέχει πρόσβαση σε πολλούς τομείς, προσπαθώντας συνήθως να πείσει τους χρήστες να κάνουν το συγκεκριμένο δικτυακό τόπο αρχική σελίδα στο φυλλομετρητή τους, αλλά και να την επισκέπτονται όσο συχνότερα γίνεται. Μια οριζόντια δικτυακή πύλη παρέχει πολλές υπηρεσίες πέρα από τις δυνατότητες αναζήτησης με μηχανές ή καταλόγους, όπως για παράδειγμα υπηρεσίες μηνυμάτων, νέα και ειδήσεις, ηλεκτρονικές αγορές κ.α. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα: www.lycos.com, www.yahoo.com, www.excite.com. Σε αυτό το σημείο δεν πρέπει να αγνοήσουμε το γεγονός ότι με τη ραγδαία εξέλιξη των ηλεκτρονικών αγορών υπάρχουν πλέον πολλές πύλες που λειτουργούν αποκλειστικά ως ηλεκτρονικές αγορές (χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το www.ebay.co.uk, και το www.amazon.com). Μια πύλη καλείται πύλη κοινότητας όταν δημιουργείται από μια κοινότητα ανθρώπων και βασίζεται σε κάποιο ειδικό κοινό ενδιαφέρον. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων πυλών είναι αυτές που έχουν αναπτυχθεί για κατόχους συγκεκριμένου μοντέλου αυτοκίνητου π.χ. Volkswagen http://www.vwclub.gr Ειδική κατηγορία αφορά τις πύλες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των επιχειρήσεων και μεγάλων οργανισμών και μπορεί να περιλαμβάνουν μόνο πληροφόρηση ή να είναι και ηλεκτρονικές αγορές, ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Συνήθως οι πύλες αυτές συγκεντρώνουν πολλά είδη δεδομένων και υπηρεσιών που σχετίζονται με το συγκεκριμένο οργανισμό και αποτελούν ένα κοινό σημείο εισόδου για πελάτες και ανθρώπινο δυναμικό Συχνά μέρος των δικτυακών αυτών πυλών μπορεί να είναι διαθέσιμο μόνο στο εσωτερικό δίκτυο του οργανισμού για να εξυπηρετεί της ανάγκες πληροφόρησης του προσωπικού. Παραδείγματα δικτυακών πυλών που αφορούν επιχειρήσεις και μεγάλους οργανισμούς είναι: www.ibm.com, www.sony.com κ.α. 4. Άλλες κατηγοριοποιήσεις πυλών. Σε μια αναλυτικότερη παρουσίαση των κατηγοριών που έχουν αναπτυχθεί σχετικά με τις πύλες οργανισμών εντοπίζονται ειδικές κατηγορίες πυλών που σχετίζονται με:  πύλες πληροφόρησης για τον οργανισμό και τα προϊόντα,  πύλες για την εξυπηρέτηση των πελατών,  πύλες για συνεργάτες, πύλες για πώληση προϊόντων,  πύλες για υποστήριξη της γραμμής παραγωγής κ.λπ Mια ειδική κατηγορία πυλών είναι οι δικτυακές πύλες Γνώσης οι οποίες αναφέρονται σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς και παρέχουν υπηρεσίες ηλεκτρονικής μάθησης, πηγές πληροφόρησης για έρευνα και εκπαίδευση. Παραδείγματα δικτυακών πυλών Γνώσης: του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου http://www.eap.gr/ 5. Σκοποί και λειτουργίες πυλών- υπηρεσίες που προσφέρουν. Ο βασικός σκοπός μια δικτυακής πύλης είναι, από τον ορισμό της, να μπορεί να παρέχει ολοκληρωμένη ενημέρωση και κυρίως πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες, βοηθώντας το χρήστη να περιηγηθεί και παρέχοντας του έναν «οδηγό» σε ένα αχανές δίκτυο πληροφοριών. Με την ανάπτυξη των διαφόρων εφαρμογών των δικτυακών πυλών και ανάλογα με την κατηγορία ή το κοινό στο οποίο μπορεί να απευθύνονται, έχουν αναπτυχθεί και μια σειρά από υπηρεσίες με συγκριτικά πλεονεκτήματα για το χρήστη. Προφανώς κάθε ειδική κατηγορία δικτυακής πύλης προσανατολίζεται περισσότερο προς συγκεκριμένες υπηρεσίες. Μια πρώτη βασική κατηγοριοποίηση υφίσταται, χωρίζοντας τις υπηρεσίες που παρέχει μια δικτυακή πύλη σε προσωπικές, οι οποίες αναφέρονται σε όσες απαιτούν εγγραφή του χρήστη και πρόσβαση μέσω ειδικών κωδικών που του δίνονται. Τέτοιες υπηρεσίες επιτρέπουν στο χρήστη να διαμορφώσει τη δικτυακή πύλη σύμφωνα με τις ανάγκες του, ενεργοποιώντας ή απενεργοποιώντας διαφορετικές κατηγορίες πληροφόρησης ή διαμορφώνοντας το δικτυακό τόπο σύμφωνα με τις προτιμήσεις του. Επίσης μπορεί να περιλαμβάνουν την παροχή λογαριασμού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή και χώρου για τη δημιουργία προσωπικής ιστοσελίδας. Συχνά υπάρχει δυνατότητα για αποστολή μηνυμάτων ειδοποίησης για γεγονότα που τον αφορούν και άλλες δυνατότητες επικοινωνίας όπως σύγχρονες και ασύγχρονες συζητήσεις. Μια μεγάλη κατηγορία υπηρεσιών είναι όσες αφορούν την πληροφόρηση και την αναζήτησή της. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται υπηρεσίες μηχανισμών αναζήτησης όπου οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν την πληροφορία που επιθυμούν αξιοποιώντας πληροφορία που επιθυμούν αξιοποιώντας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους που σταδιακά γίνονται περισσότερο εξειδικευμένα, π.χ. αναζήτηση εικόνων, αναζήτηση όρων κ.λπ. Πιο συγκεκριμένα στις υπηρεσίες αναζήτησης, που αποτελούν και μια από τις κεντρικότερες υπηρεσίες μιας πύλης, διακρίνονται δύο βασικές κατηγορίες υπηρεσιών. Η μια αναφέρεται στην ελεύθερη αναζήτηση μέσω λέξεων κλειδιών ή πιο σύνθετων παραμέτρων Η δεύτερη κατηγορία στις ιστοσελίδες που προσφέρουν καταλόγους άλλων ιστοσελίδων στον εκάστοτε ενδιαφερόμενο επισκέπτη. Σημαντική υπηρεσία των δικτυακών πυλών στην κατηγορία αυτή είναι και τα γλωσσάρια όρων γενικών ή εξειδικευμένων ανάλογα και με το εύρος θεματολογίας της πύλης. Τέλος, υπηρεσία πληροφόρησης σε μια δικτυακή πύλη είναι και αυτή των συχνών ερωτήσεων (FAQ), που βοηθούν το χρήστη να λύνει βασικές απορίες που σχετίζονται τόσο με το αντικείμενο της πύλης όσο και με την ίδια τη χρήση της πύλης. Χαρακτηριστικά, για τις πύλες επιχειρήσεων και οργανισμών αναφέρεται ότι παρέχουν: μια ολοκληρωμένη άποψη και παρουσίαση του οργανισμού πληροφορίες σχετικά με τις δυνατότητες αναζήτησης άμεση πρόσβαση στις πηγές πληροφόρησης του οργανισμού άμεση πρόσβαση σε αναφορές, αναλύσεις και ερωτήματα άμεση σύνδεση με εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό προσωπική ταυτοποίηση και δυνατότητες προσαρμογής στις προσωπικές προτιμήσεις του χρήστη. Ιδιαίτερα σημαντική θέση έχουν καταλάβει οι ηλεκτρονικές πύλες που αφορούν αγορές. Μια ηλεκτρονική πύλη αγορών διαφοροποιείται από ένα ηλεκτρονικό κατάστημα γιατί παρέχει προϊόντα και υπηρεσίες που δίνουν πρόσβαση σε πολλά καταστήματα και διαφορετικές αγορές. Ειδικές υπηρεσίες που μπορεί να παρέχει μια ηλεκτρονική πύλη αγορών είναι: η παρουσίαση καταλόγων προϊόντων, η δυνατότητα σύγκρισης τιμών και υπηρεσιών από διάφορους προμηθευτές, η δυνατότητα ηλεκτρονικών παραγγελιών, οι ηλεκτρονικές πληρωμές, η παρακολούθηση της εξέλιξης της παραγγελίας. Μια ολοκληρωμένη κατηγορία ηλεκτρονικών υπηρεσιών που παρέχουν σήμερα οι δικτυακές πύλες, είναι και οι υπηρεσίες επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται δυνατότητες σύγχρονων (chat rooms, instant messaging) και ασύγχρονων (discussion forums, discussion groups) τρόπων επικοινωνίας, καθώς και πιο εξειδικευμένες εφαρμογές, όπως είναι τα εικονικά περιβάλλοντα τριών διαστάσεων και οι ηλεκτρονικές δημοσκοπήσεις. Μια εκπαιδευτική πύλη είναι ένα δικτυακός τόπος που επιτρέπει πρόσβαση σε πολλές πηγές και υπηρεσίες, όπως εγχειρίδια, σχέδια μαθημάτων, νέα και ανακοινώσεις, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, και σύγχρονη επικοινωνία και δυνατότητα διενέργειας ελεγχόμενων δυνατότητα διενέργειας ελεγχόμενων αναζητήσεων. Χαρακτηριστικά μιας εκπαιδευτικής πύλης τα ακόλουθα:  παρέχει υπηρεσίες σχεδόν ή εντελώς δωρεάν με στόχο την εξασφάλιση πόρων από άλλες πηγές ή από τη δημιουργία μελών, στα οποία παρέχει σημαντικά περισσότερα προνόμια  έχει διαθέσιμα εργαλεία για εκπαιδευτικούς, όπως υπολογισμό βαθμολογιών, ηλεκτρονικούς πίνακες ανακοινώσεων, ομάδες εκπαιδευτικών συζητήσεων, βιβλιοθήκες σχεδίων μαθημάτων, προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης για δασκάλους, εκπαιδευτικό περιεχόμενο και πολλές διασυνδέσεις σε άλλους δικτυακούς τόπους.  συγχρηματοδοτείται από διάφορους οργανισμούς  επιτρέπει τη σύνδεση και την ανταλλαγή πληροφοριών και με γονείς 6. Κατασκευή Δικτυακής Πύλης. Ο προγραμματισμός της κατασκευής μιας δικτυακής πύλης φαίνεται να σχετίζεται λιγότερο με τον τεχνολογικό παράγοντα και πολύ περισσότερο με την εξατομίκευση των υπηρεσιών και την εμπλοκή της κοινότητας. Πιο συγκεκριμένα, όταν ένας οργανισμός αποφασίζει να εντάξει τέτοιες τεχνολογίες στις πρακτικές του, αλλαγές θα προκύψουν σε τέσσερις βασικούς τομείς του οργανισμού:  τις τεχνολογίες πληροφορικής: δίνεται έμφαση στις τεχνολογίες “single-sign-on”, που επιτρέπουν σε κάθε ενδιαφερόμενο και ανάλογα με τη θέση του στον οργανισμό μπαίνοντας σε μια διεύθυνση να έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες που έχει δικαίωμα να αξιοποιήσει. Η αρχιτεκτονική αυτή βασίζεται στην απόδοση κωδικού πρόσβασης και προσθήκης ή αφαίρεσης δικαιωμάτων ανάλογα με το ρόλο που ο κάθε χρήστης έχει στον οργανισμό.  τις επιχειρησιακές πρακτικές: οι αλλαγές που αναφέρονται στο επίπεδο αυτό αφορούν στο νέο προσανατολισμό παροχής υπηρεσιών στον οργανισμό. Η εξατομίκευση και η αυτό- εξυπηρέτηση είναι πολύ διαφορετικές από τα συνηθισμένα μοντέλα εξυπηρέτησης, στα οποία ανακύπτουν προβλήματα εξειδίκευσης, χρόνου και χαμηλής αποτελεσματικότητας είναι ο κανόνας.  την πολιτική του οργανισμού: νέα σχήματα θα πρέπει να διαμορφωθούν κι εδώ, καθώς θα αναδειχθούν θέματα σχετικά με τη χρηματοδότηση και την κινητοποίηση διαδικτυακών κοινοτήτων. Θέματα ηθικής, εμπιστευτικότητας και ασφάλειας θα αποτελέσουν σημαντικά διακυβεύματα για την εφαρμογή των νέων πρακτικών. Ο τομέας αυτός αναμένεται να αποδειχθεί ιδιαίτερα κρίσιμος στην προσπάθεια σχεδιασμού μιας αποτελεσματικής πύλης. Οι νέες τεχνολογίες πυλών σήμερα είναι σχεδιασμένες ώστε να αποφορτίζουν το χρήστη από εξουσία και δύναμη. Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι δεν θα είναι καθόλου εύκολο για τους χρήστες της πύλης να αλλάξουν τη σχέση τους και να συνηθίσουν στη χρήση τυποποιημένων πρακτικών και λειτουργιών.  και τον ανθρώπινο παράγοντα: Οι εφαρμογές εδώ εξατομικεύονται σε τέτοιο βαθμό ώστε το περιβάλλον που βλέπουν είναι προσαρμοσμένο στις δικές τους ανάγκες και έτσι πολύ συχνά μπορεί να χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς έναν οργανισμό που δεν παρέχει κοινή πολιτική προς όλους. 7. Ποιοτικά γνωρίσματα των πυλών. Προκειμένου να επιτευχθούν οι υψηλής ποιότητας ιστοχώροι, οι σχεδιαστές πρέπει πρώτα να καταλάβουν τις διαφορετικές ποιοτικές διαστάσεις που οι χρήστες αναμένουν, και έπειτα να συσχετίσουν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά με τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού. Οι κύριες διαστάσεις που μπορούν να έχουν επιπτώσεις στην ικανοποίηση χρηστών αφορούν τέσσερα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα των πυλών: α) Η εστίαση στο περιεχόμενο είναι το πρώτο σημαντικό χαρακτηριστικό γνώρισμα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Η ικανοποίηση των χρηστών ως προς το περιεχόμενο μιας πύλης μπορεί να αναλυθεί σε διάφορες διαστάσεις. Ικανοποίηση από την οργάνωση του περιεχομένου- αυτή η πτυχή αναφέρεται στην κατηγοριοποίηση των πληροφοριών ώστε να επιτρέπουν την αποδοτική αναζήτηση και η ανάκτηση. Ικανοποίηση από την αξιοπιστία του περιεχομένου-αυτή η πτυχή αναφέρεται στην εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία των πληροφοριών και του προμηθευτή περιεχομένου, και έχει τις πολλαπλές μορφές όπως η ακρίβεια και η σαφήνεια του περιεχομένου, και η εμπιστοσύνη, η αναγνώριση και η φήμη του συντάκτη ή του προμηθευτή του περιεχομένου. Ικανοποίηση από τη χρησιμότητα του περιεχομένου- αυτή η πτυχή αφορά την εστίαση του περιεχομένου, τη χρήση της κατάλληλης γλώσσας, και τη χρησιμότητα των πληροφοριών σύμφωνα με τις ανάγκες του χρήστη.  Ικανοποίηση από το πόσο ολοκληρωμένο είναι το περιεχόμενο- αυτή η πτυχή αφορά όλες τις υπηρεσίες περιεχομένου που σχετίζονται με την παροχή εξωτερικών πηγών πληροφοριών και την σύνδεση με εξωτερικούς πόρους. β) Η ικανοποίηση των χρηστών από το σχεδιασμό της πύλης είναι μια άλλη σημαντική πτυχή που εξετάζεται. Πολύ σχετικό με τις βασικές αρχές του γενικού σχεδιασμού του διαδικτύου, ο σχεδιασμός μιας πύλης μπορεί επίσης να αναλυθεί σε διάφορες σημαντικές διαστάσεις ικανοποίησης των χρηστών:  Ικανοποίηση από την αρχιτεκτονική των πληροφοριών- μια σημαντική διάσταση αφορά την οργάνωση των πληροφοριών στην πύλη (δομή, ομαδοποίηση και μαρκάρισμα των πληροφοριών).  Ικανοποίηση από τη ευχρηστία: μια εξίσου σημαντική διάσταση αφορά την αλληλεπίδραση και πλοήγηση του χρήστη στην πύλη.  Ικανοποίηση από τα γραφικά- μπορεί να θεωρηθεί ως χωριστή διάσταση στο σχεδιασμό μια πύλης με δεδομένου ότι πρέπει να υπόκειται στις περιοδικές αναθεωρήσεις και τους επανασχεδιασμούς κατά διαστήματα, με την ελάχιστη πιθανή επίδραση στην λειτουργία της πύλης.  Ικανοποίηση από την τεχνική ακεραιότητα-απόδοση- η διάσταση αναφέρεται στην κατάλληλη λειτουργία των πυλών και την ικανοποιητική απόδοση όλων των υπηρεσιών και αντιμετωπίζει διάφορα ζητήματα σχετικά με την τεχνική απόδοση της πύλης. γ) Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα στο οποίο οι σχεδιαστές πυλών και οι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη εστιάζουν, έτσι ώστε να ταιριάζουν καλύτερα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των χρηστών, είναι οι πτυχές εξατομίκευσης της πύλης. Η ικανοποίηση των χρηστών από την εξατομίκευση μπορεί να εξεταστεί σε τρία διαφορετικά επίπεδα Οι πτυχές εξατομίκευσης της πύλης: Ικανοποίηση από την εξατομικευμένη πλοήγηση-αφορά όλα τα ζητήματα που ασχολούνται με τη ρύθμιση των μηχανισμών και των λειτουργιών πλοήγησης για τις ανάγκες των μεμονωμένων χρηστών. Ικανοποίηση από την εξατομίκευση των πληροφοριών- περιεχομένου-αφορά όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με την ειδοποίηση των χρηστών για το νέο περιεχόμενο και στην παροχή πληροφοριών που προσαρμόζονται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους. Ικανοποίηση από την εξατομίκευση της διεπαφής-όλα τα ζητήματα αφορούσαν με την προσαρμογή της διεπαφής στις ανάγκες και τις προτιμήσεις των χρηστών και τις ιδιότητες του εξοπλισμού τους. Πύλες κοινοτήτων Η ενίσχυση των κοινοτήτων είναι ένα άλλο ουσιαστικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των σημερινών πυλών Ιστού. Μπορούμε να προσδιορίσουμε δύο κύριες διαστάσεις: Ικανοποίηση από την υποστήριξη επικοινωνίας: σχετίζεται με τα εργαλεία και τις υπηρεσίες που αφορούν την επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας εικονικής κοινότητας.  Ικανοποίηση από την υποστήριξη συνεργασίας: σχετίζεται με τα εργαλεία και τις υπηρεσίες που επιτρέπουν την αποτελεσματική και αποδοτική συνεργασία μεταξύ των χρηστών. 8. Παραδείγματα – Μελέτες περίπτωσης: Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του συνεδρίου των Game Developers στο Σαν Φρανσίσκο, οι εταιρείες μέσων μαζικής ενημέρωσης θα επιχειρήσουν να κερδίσουν ένα κομμάτι της αγοράς στο περιβάλλον των "τρισδιάστατων εικονικών κόσμων". Στην έρευνά μας εντοπίσαμε μεγάλο αριθμό από Δικτυακές Πύλες Έτσι ελέγξαμε δυο ακαδημαϊκές Δικτυακές Πύλες (Esperonto και OntoWeb) και μια εμπορική Πύλη (Mondeca ITM). "Esperonto portal" Η δικτυακή Πύλη του Esperonto είναι μια εφαρμογή της γεννήτριας γνωσιακών Πυλών ODESeW, η οποία αναπτύχθηκε από την ομάδα Οντολογίας του τομέα Πληροφορικής του Πολυτεχνείου της Μαδρίτης. Χρησιμοποιείται επίσης και ως πλατφόρμα για το πρόγραμμα Esperonto της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πύλη χρησιμοποιεί μια κλασσική αρχιτεκτονική τριών επιπέδων. Μια Βάση Δεδομένων της Orαcle, το σύστημα αρχείων του εξυπηρετητή ως επίπεδο επιμονής (persistence) και ως μεσαίο στρώμα ο Minerva Application Server, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη συνδεσιμότητα της ΒΔ και για να εξασφαλίζει πρόσβαση στην αποθήκη Οντολογίας του WebODE και για τη διαχείριση των υπηρεσιών. Το επίπεδο της παρουσίασης χειρίζεται ένας κλασσικός φυλλομετρητής. Η εκτέλεση των Servlet γίνεται από τον Apache Tomcat web server. Τα έγγραφα αποθηκεύονται στο σύστημα αρχείων. Δεν υπάρχει ταξινόμηση και ευρετήριο στα δεδομένα. Η Βάση Δεδομένων συνδέεται μέσω JDBC και η πρόσβαση στην αποθήκη της Οντολογίας γίνεται μέσω RMI χρησιμοποιώντας το WebODE API. Η διαχείριση της Οντολογίας γίνεται αποκλειστικά από την πλατφόρμα του WebODE, η οποία χρησιμοποιεί μια δική της ΒΔ. Για το Esperonto Portal αναπτύχθηκαν πέντε ξεχωριστές Οντολογίες για κάθε ξεχωριστό τομέα της Πύλης: τους ανθρώπους, τους Οργανισμούς, τις συναντήσεις, τα ερευνητικά προγράμματα και τις δημοσιεύσεις. Οι Οντολογίες αυτές περιγράφουν προγράμματα Έρευνας και Ανάπτυξης και είναι επαναχρησιμοποιήσιμες. Στο επίπεδο πρόσβασης στην πληροφορία, όσον αφορά τη χρηστικότητα, η συγκεκριμένη Πύλη έχει αρκετές αδυναμίες. Το στάδιο της επεξεργασίας του περιεχομένου είναι μπλεγμένο με το στάδιο δημιουργίας της, για να δημιουργήσει κάποιος μια νέα πληροφορία πρέπει να ακολουθήσει μια διαδικασία η οποία απαιτεί διαίσθηση, η συμμετοχή της κοινότητας των χρηστών είναι περιορισμένη και η επικοινωνία μεταξύ των χρηστών ελέγχεται έμμεσα από τους διαχειριστές. Όσον αφορά στην πρόσβαση στην πληροφορία γίνεται με τρεις τρόπους: 1. Με αναζήτηση που βασίζεται σε λέξη κλειδί και επιστρέφει αντικείμενα που περιέχουν το κλειδί στο όνομα τους ή στην περιγραφή τους. Επιπλέον η έρευνα αυτή μπορεί να περιοριστεί σε ένα μόνο είδος πληροφορίας. 2. Ένα δεύτερο είδος πρόσβασης γίνεται με πλοήγηση στην Οντολογία και ανακτά όλα τα στιγμιότυπα του θέματος το οποίο έχει επιλεγεί. 3. Τέλος υπάρχει και μια πιο ακριβής, βασισμένη στην Οντολογία αναζήτηση, στην οποία ο χρήστης μπορεί να προσδιορίσει μια επιθυμητή τιμή για κάποια ιδιότητα του αντικειμένου. Η Πύλη δεν έχει χαρακτηριστικά εξατομίκευσης για κάθε χρήστη και δεν μπορεί να αποτελέσει ολοκληρωμένη Πύλη μιας ερευνητικής κοινότητας καθώς της λείπουν βασικά χαρακτηριστικά, όπως ένας ηλεκτρονικός πίνακας ανακοινώσεων και λίστες ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Επίσης, επειδή οι περισσότεροι χρήστες της Πύλης είναι μέλη του προγράμματος δεν έχει δοθεί αρκετή προσοχή στη διεπαφή με το χρήστη και το γραφικό περιβάλλον. Με λίγα λόγια, το επίπεδο πρόσβασης στην πληροφορία αυτής της Πύλης παρουσιάζει ελλείψεις και αδυναμίες γιατί δε δίνεται περισσότερο βάρος στη χρηστικότητα της Πύλης για την κοινότητα των χρηστών. "OntoWeb Portal" Η Δικτυακή Πύλη OntoWeb είναι μια Πύλη για μια κοινότητα ανθρώπων, από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και τη βιομηχανία, που δείχνουν ενδιαφέρον για το Σημασιολογικό Ιστό. Η Πύλη αυτή είχε δημιουργηθεί σαν μέρος του προγράμματος OntoWeb της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Πύλη είναι χτισμένη πάνω στο σύστημα ZOPE το οποίο παρέχει βασικές δυνατότητες διαχείρισης περιεχομένου. Χρησιμοποιεί μια αρχιτεκτονική τριών επιπέδων. Την μόνιμη αποθήκευση (persistent storage) των εγγράφων έχει αναλάβει ο ZOPE Application Server και το CMF. Τα πάντα συνδέονται στην ίδια κεντρική αποθηκευτική μονάδα. Για την παρουσίαση χρησιμοποιούνται φόρμες από τις οποίες παράγεται HTML/JavaScript ή παρουσίαση RDF. Το αποθηκευτικό μέσο είναι η Zope Object Database (ZODB), μια αντικειμενοστραφής βάση δεδομένων που συμπεριλαμβάνεται στο ZOPE. Αυτό καλύπτει όλους τους τύπους περιεχομένου της Πύλης (Έγγραφο, Εικόνα, Project, κλπ). Εισάγεται ένα μέρος της Οντολογίας Dublin Core για την περιγραφή βασικών αντικειμένων πληροφορίας και χρησιμοποιείται η Οντολογία BibTex για βιβλιογραφικές αναφορές. Για την ώρα χρησιμοποιείται η γλώσσα RDF. Επεξεργασία της πληροφορίας Η δημιουργία της πληροφορίας στην Πύλη OntoWeb γίνεται με φόρμες. Για κάθε αντικείμενο παρέχεται μια φόρμα μέσω της οποίας ο χρήστης μπορεί να εισάγει όλες τις πληροφορίες που θέλει να εισάγει στην Πύλη. Η δημοσίευση της πληροφορίας δε γίνεται αυτόματα. Για κάθε αντικείμενο υπάρχουν δυο καταστάσεις: ιδιωτικό, το οποίο είναι ορατό μόνο στο συγγραφέα και στους διαχειριστές της Πύλης και δημοσιευμένο το οποίο μπορούν να δουν όλοι οι επισκέπτες της Πύλης όταν τη δημοσίευση έχει εγκρίνει ένας διαχειριστής της Πύλης. Πρόσβαση στην Πληροφορία Η Πύλη OntoWeb παρέχει τα αποτελέσματα από το project και γενικές αναφορές στις Οντολογίες. Η πληρότητα των δημοσιεύσεων του προγράμματος OntoWeb και ο έλεγχος της ποιότητας των δημοσιεύσεων κάνουν τις πληροφορίες αξιόπιστες Για την πρόσβαση στην πληροφορία υπάρχουν πολλοί τρόποι. Υπάρχουν δυο τρόποι πλοήγησης: ένας από την κορυφή, ο οποίος δείχνει της υψηλότερου επιπέδου λειτουργικότητες της Πύλης και ένα δεντρικής δομής μενού που δημιουργείται αυτόματα και δείχνει όλους τους προσβάσιμους φακέλους από το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται. Ακόμη, υπάρχουν δυο τρόποι αναζήτησης. Ο πρώτος τρόπος αναζήτησης ξεκινάει από μια ταξινόμηση της Οντολογίας η οποία προβάλλεται αριστερά και από την οποία ο χρήστης μπορεί να ανακτήσει όλα τα στιγμιότυπα του επιλεχθέντος αντικειμένου. Ο χρήστης μπορεί να κάνει επιπλέον αναζητήσεις με βάση τις ιδιότητες και τις σχέσεις των αντικειμένων. Στο δεύτερο τρόπο αναζήτησης ο χρήστης επιλέγει τα κομμάτια της Οντολογίας στα οποία θέλει να πραγματοποιηθεί η αναζήτηση και έναν όρο τον οποίο αναζητά. Η αναζήτηση αυτή είναι ένας συνδυασμός οντολογικής και λεξιλογικής αναζήτησης. Αν ο όρος δεν βρεθεί ως όνομα κάποιου στιγμιότυπου της Οντολογίας, θα ακολουθήσει λεξιλογική αναζήτηση στις ιδιότητες όλων των αντικειμένων. Από την άλλη όμως η Πύλη στόχευε να είναι ένα θεματικό δίκτυο αλλά η γνωσιακή της βάση είναι πολύ περιορισμένη και πρέπει να αυξήσει τις γενικές της αναφορές. Η χρηστικότητα της Πύλης είναι αυξημένη λόγω της συμμετοχής μεγάλου αριθμού συνεργατών, τόσο από ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα όσο και από τη βιομηχανία. Ακόμη τη χρηστικότητα αυξάνει και η υπηρεσία ημερολογίου η οποία διατίθεται αλλά και οι σχετιζόμενοι σύνδεσμοι (Related Links). Στο θέμα της εξατομίκευσης για κάθε χρήστη η Πύλη υστερεί σημαντικά καθώς δε διατίθεται καμία δυνατότητα εξατομίκευσης της Πύλης. Τέλος ως προς το κομμάτι της διεπαφής με το χρήστη, η Πύλη χρησιμοποιεί ένα κομψό μενού, υστερώντας όμως σε εμφάνιση από μια παραδοσιακή Πύλη. Επιπλέον η διασπορά της ίδιας λειτουργικότητας πλοήγησης στην κορυφή της σελίδας και στα αριστερά της σελίδας μπορεί να ξενίσει το χρήστη. "Mondeca ITM" Η εταιρεία Mondeca είναι μια εταιρεία λογισμικού που στοχεύει στις αγορές διαχείρισης της γνώσης (knowledge management) και διαχείρισης εγγράφων. Το ΙΤΜ είναι ένα εργαλείο λογισμικού και μια πλατφόρμα ανάπτυξης που βασίζεται σε τεχνολογίες Σημασιολογικού Ιστού, Οντολογίες και γλωσσικά εργαλεία. Είναι ένα διαχειριστικό εργαλείο το οποίο βασίζεται στην αυτόματη ανάκτηση της γνώσης. Σαν παράδειγμα εφαρμογής του, παίρνουμε τη σελίδα του Semantopic, η οποία χτίστηκε με την έκδοση 1.4 του ΙΤΜ. Χρησιμοποιήσαμε επίσης μια δοκιμαστική Πύλη για τουριστικές εφαρμογές που προσφέρει η Mondeca. Ο πυρήνας του συστήματος είναι μια εφαρμογή J2EE η οποία διαχειρίζεται την αποθήκη μεταδεδομένων και χαρτογραφεί την εσωτερική της δομή σε μια σχεσιακή βάση δεδομένων. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές αποθήκες εγγράφων (σύστημα αρχείων, άλλα συστήματα διαχείρισης δεδομένων) αλλά πρέπει να γραφτεί ένας διαφορετικός μετατροπέας για το καθένα. Για την παρουσίαση το ΙΤΜ χρησιμοποιεί κλασσικές λύσεις HTML για την επεξεργασία, πλοήγηση και αναζήτηση, οι οποίες βασίζονται σε εσωτερικά API και JSP της εταιρείας. Το ΙΤΜ χρησιμοποιεί σαν τεχνική αναπαράστασης των Οντολογιών τους θεματικούς χάρτες. Το ΙΤΜ είναι συμβατό με το πρότυπο ISO/IEC. Επιπρόσθετα το ΙΤΜ χρησιμοποιεί και μια Οντολογία σε OWL για να περιγράψει τη διαχειριζόμενη πληροφορία. Μέχρι στιγμής το ΙΤΜ δεν χρησιμοποιεί καμία μηχανή εξαγωγής συμπερασμάτων. Στο αρχικό στάδιο το γνωσιακό μοντέλο δημιουργείται σαν ένα αρχείο OWL με ένα εξωτερικό εργαλείο, όπως πχ το Protégé. Ακολούθως η Οντολογία φορτώνεται και μπορεί να τροποποιηθεί μέσω του ITM Editor, ένα γενικό εργαλείο για τη διαχείριση βάσεων γνώσεων. Η αρχική ανάπτυξη γίνεται με άλλο εργαλείο γιατι ο ITM Editor δεν είναι τόσο ισχυρό εργαλείο όσο το Protégé. Προσθήκη στιγμιοτύπων μπορεί να γίνει με αρκετούς τρόπους: να προστεθεί από τον τελικό χρήστη με χρήση φορμών, να προστεθεί αυτόματα με γλωσσολογικά εργαλεία ή με ανάλυση (parsing) υπαρχόντων μεταδεδομένων. Η γνωσιακή βάση μπορεί να γεμίσει αρχικά με την εισαγωγή αρχείων OWL. Σαν μορφή εξόδου είναι διαθέσιμη η μορφή XTM. 9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι Δικτυακές Πύλες δεν προσφέρουν απλά και μόνο περιεχόμενο αλλά προσφέρουν και επιπλέον υπηρεσίες στο χρήστη. Παρέχουν δυνατότητες εξατομίκευσης του τρόπου παρουσίασης της Πύλης για κάθε χρήστη και υποστηρίζουν την αλληλεπίδραση με τους χρήστες και την υποστήριξη μιας κοινότητας χρηστών με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα. Οι επιπλέον αυτές λειτουργικότητες που προσφέρουν έναντι των απλών Ιστοσελίδων έχουν εκτοξεύσει τη δημοτικότητά τους και ολοένα και περισσότεροι χρήστες του Διαδικτύου στρέφονται σ’ αυτές για τις ανάγκες αναζήτησης, ενημέρωσης, πλοήγησης ή και έλεγχο κατάστασης. Οι Πύλες αποτελούν ενεργό κομμάτι της οικονομικής ζωής, της εκπαίδευσης- διάδοσης της γνώσης, αλλά και της επικοινωνίας των χρηστών του Διαδικτύου παγκοσμίως. 10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ Θεμιστοκλέους, Μ. (2009) Web Services and SOA, Θεσσαλονίκη Ντόβας, Γ. (2006) Δικτυακή Πύλη βασισμένη σε Οντολογίες και στο σημασιολογικό ιστό, ΕΜΠ, Αθήνα Papazoglou, (2008) Web Services, Principles and Technology, Pearson Prentice Hall Σάμψων & Μανουσέλης (2005) Δικτυακές Πύλες, Αθήνα. Μελέτες και αναφορές Κρατικών & Διακρατικών Τεχνολογικών Οργανισμών και Οργανισμών Προτύπων: 1. “An Overview of the Dublin Core Metadata Initiative”, DCMI, http://dublincore.org 2. “Portals as Channels to the Virtual World”, a EUROSCOM Report, Dec 2000. 3. “State Web Portals, a study for the development and implementation of State Web Portal”, Florida State University, Spring 2002. 4. “e-Government Application Levels”, P. Markellou, A. Panayotaki and A. Tsakalidis, Research Academic Computer Technology Institute, 2003 Τεχνικές μελέτες («white papers») και άρθρα διεθνών Εταιριών Λογισμικού: 5. “Guidelines for Building eGovernment - Portal Development”, PeopleSoft Inc., April 2001 6. “Content Management Server”, Microsoft, http://www.microsoft.com/cmserver 7. “WebLogic E-Business Platform”, BEA, http://www.bea.com 8. “iPlanet e-commerce solutions, White Papers”, a Sun-Netscape alliance, http://www.iplanet.com 9. “Vignette insights for Content Management”, Vignette, http://www.vignette.com 10. “iPortal, advanced features for managing content-driven sites”, Oracle, http://otn.oracle.com/products/iportal 11. “The E-Portal Framework”, Viador, http://www.viador.com